Skip to main content

เรื่องยุ่งๆ เกิดจากการไม่ได้รับความเป็นธรรมตามเงื่อนไขการสมัครเป็นสมาชิกของบริษัทจำกัดแห่งหนึ่ง ซึ่งได้เข้ามาชักชวนคนในพื้นที่ให้เข้าร่วมทำสัญญาประกันชีวิตแต่ไม่ได้ทำตามเงื่อนไขของสัญญาที่มาเล่าปากเปล่าและมีการปิดบังซ่อนเร้น เพิ่มเติมเงื่อนไขบางอย่าง เมื่อผู้เอาประกันตาย ญาติ ลูกหลานไปร้องขอรับประโยชน์กลับไม่ได้ตามสัญญา

“เรื่องมันเริ่มที่ย่าของข้าพเจ้าอาศัยอยู่ในอำเภอรอบนอกแห่งหนึ่งของจังหวัดเชียงใหม่โดยท่านอยู่ในบ้านลำพังคนเดียวเวลากลางวันเนื่องจากทุกคนต้องออกไปทำงานนอกบ้าน แต่ในละแวกใกล้เคียงก็มีญาติอยู่   ซึ่งในช่วงกลางวันนี้จะมีคนแวะเวียนเอาสินค้ามานำเสนอขายอยู่เนืองๆ แต่ก็ไม่ได้มีเรื่องให้เดือดร้อนอะไรมากมายเพราะไม่ได้เสียเงินซื้อของไปเยอะนัก   จนมาวันหนึ่งมีตัวแทนจากบริษัทแห่งหนึ่งซึ่งเป็นคนคุ้นเคยกับย่าไปมาหาสู่กันอยู่บ่อยๆ ได้เข้ามาค่อยๆ ถามไถ่สารทุกข์สุขดิบอยู่เรื่อยๆ จนย่าตกลงใจจะซื้อประกันกับตัวแทนคนนี้

ในตอนแรกข้าพเจ้าก็แปลกใจเนื่องจากบริษัทนี้และพี่คนนี้ไม่ได้ขายประกันกับบริษัทยี่ห้อดังๆโดยตรง แต่เป็นบริษัทซึ่งประกอบธุรกิจเกี่ยวกับการเกษตรใน เชียงใหม่ ย่าข้าพเจ้าจึงเข้าไปเป็นสมาชิกของเครือข่ายบริษัทด้วย โดยพอข้าพเจ้าได้คุยกับย่าแล้วในครอบครัวลองเอาสัญญามาอ่านกันดูจึงเข้าใจว่ามันคล้ายๆ กับดาวน์ไลน์ขายตรงทั้งหลายที่เพื่อนๆ ข้าพเจ้าเคยชักชวนเข้าไปร่วมทำด้วยหลายครั้ง   ส่วนพวกผู้ใหญ่ก็บอกว่ามันเหมือนกับพวกรวมกลุ่มสหกรณ์เผาศพที่ตามต่างจังหวัดจะมีอยู่ในหลายๆพื้นที่ แต่กลุ่มเหล่านั้นมักจะตั้งขึ้นจากกลุ่มคนในชุมชนเดียวกันที่มีความไว้เนื้อเชื่อใจกันเพราะเห็นหน้าค่าตาและรู้ว่าใครเป็นยังไง มีญาติพี่น้องที่ไหน และเกรงใจกันอยู่แล้ว   พวกเราจึงงงกันเล็กน้อยเนื่องจาก บริษัทการเกษตรแห่งนี้ก็ไม่ได้ทำกิจการแบบนี้มาก่อน แต่ทำไมมาเริ่มกิจกรรมแบบนี้ด้วย อาจจะเป็นเพราะคลุกคลีกับเกษตรกรในพื้นที่ชนบทจนเห็นว่ามีกิจกรรมนี้และมีเงินหมุนเวียนกับกลุ่มต่างๆเป็นล้าน ถึงได้เข้ามาหาช่องทางทำกินแบบใหม่ที่ได้เงินชาวบ้านมากอดไว้แต่ต้องรู้จักจัดการความเสี่ยงถ้าผู้จ่ายประกันตายขึ้นมา

ลุงของข้าพเจ้าลองเอาสัญญามาดูรายละเอียดพบว่า ในสัญญานั้นบริษัทให้สิทธิตามเงื่อนไขและผลประโยชน์ที่จะได้รับดังนี้ ทุนประกันการเสียชีวิตจากอุบัติเหตุแบบกลุ่มกับบริษัทประกันภัยที่ทางบริษัทเกษตรแห่งนี้ไว้ติดต่อ หากเสียชีวิตจะได้รับเงินสูงถึง 200,000 บาท   หากเป็นการเสียชีวิตปกติจะได้เงินร่วมบำเพ็ญกุศลงานศพให้ 50,000 บาท แต่มิได้มีการเขียนวงเงินคุ้มครองหากมีการเสียชีวิตปกติและโรคภัยแต่อย่างใด ทำให้เราเข้าใจแล้วว่าจริงๆ บริษัทเกษตรเป็นนายหน้ามาหาลูกค้าเอาจากเครือข่ายความสัมพันธ์กับเกษตรกรที่อยู่ในพื้นที่นั่นเอง

หลังจากนั้นย่าได้เสียชีวิตลงโดยสงบมิได้ประสบอุบัติเหตุแต่อย่างใด ทางครอบครัวจึงแจ้งไปทางบริษัทเพื่อรับเงินตามเงื่อนไขซึ่งเงินที่ระบุไว้คือ 50,000 บาทเพื่อใช้จ่ายในพิธีศพ   แต่กลับไม่ได้รับความเป็นธรรม เนื่องจากบริษัทไม่นำเงินมาให้ แต่บอกให้ทางครอบครัวลงชื่อเพื่อรอคิวรับเงินทีหลัง

เห็นว่าข้าพเจ้าไม่ได้รับความเป็นธรรมดังนี้

1.              บริษัทปัดความรับผิดชอบที่ตอนแรกบอกว่าหากเสียชีวิตจะนำเงินมาร่วมงานบำเพ็ญกุศล

2.              บริษัทไม่ได้แจ้งให้หรือระบุว่าจะจ่ายเงินให้แค่วันละ 2 ศพ

3.              ในเรื่องเงื่อนไขผลประโยชน์ที่จะได้รับไม่มีการแจ้งให้ทราบล่วงหน้าอย่างชัดเจน

วิธีแก้ในตอนแรก ทางญาติพี่น้องของข้าพเจ้าได้เข้าไปพูดคุยกับทางบริษัท รวมถึงไปสอบถามความกับคนอื่นๆที่เป็นสมาชิกในกลุ่มเดียวกัน กลับพบว่าสมาชิกหลายคนไม่ได้รับความเป็นธรรมเช่นเดียวกัน  จึงเริ่มวิตกกันแล้วว่า หากเข้าชื่อรอคิวต่อไปก็ไม่อาจทราบได้ว่าเมื่อไหร่ โควตาวันละสองคนจะมาถึงเรา หรือซ้ำร้ายบริษัทอาจปล่อยให้เนิ่นนานไปเพื่อไม่ให้เราได้รับเงิน เพราะคงคิดว่าเราจะยุ่งอยู่กับงานศพ และการแบ่งมรดกหลังจากนั้น จนลืมๆเรื่องนี้ไป

หากบริษัทไม่ยอมมอบเงินให้จริงๆ ญาติพี่น้องของข้าพเจ้าก็คงไม่เอาเรื่องไปจ้างทนายฟ้องด้วยอีกเช่นกัน เพราะไม่รู้ว่าค่าจ้างทนาย การเสียเวลาไปขึ้นโรงขึ้นศาล แล้วเงินที่ได้มาก็ต้องแบ่งกันในหมู่ญาติหลายคน จนเหลือได้มาช่วยงานศพที่ลงเงินกันไปจริงๆกันแค่คนละไม่เท่าไหร่ ก็ไม่รู้ว่าญาติคนไหนจะเป็นคนไปเดินเรื่องทั้งหมด   เพราะลุงที่เป็นพี่คนโตก็ทำงานอยู่อีกจังหวัดหนึ่งจะเทียวมาเทียวไปก็ลำบาก ทุกคนอยากจัดการเรื่องให้เสร็จไวไว จะได้กลับไปทำงานตามเดิม”

เค้าเลยมาคุยดูเผื่อว่าจะมีช่องทางไหนแก้ไขได้บ้าง เพราะลำพังจะให้จ้างทนายฟ้องเอามันก็ไม่ง่ายสำหรับครอบครัวเค้าเลยครับ

วิเคราะห์ปัญหา

1.              การทำสัญญาประกันชีวิตโดยคู่สัญญาฝ่ายหนึ่งอาจมีความบกพร่องในความสามารถด้านการศึกษาข้อมูลสัญญาจะสามารถบังคับตามสัญญากันได้หรือไม่

2.              ลักษณะสัญญาประกันชีวิตที่มีการระบุมาเสร็จสรรพล่วงหน้า คู่สัญญาไม่อาจแก้ไขสัญญาก่อนที่จะลงนาม ถือเป็นสัญญาสำเร็จรูป มีลักษณะเป็นข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรมหรือไม่

3.              การปิดบัง อำพราง ซ่อนเร้น เงื่อนไขข้อสัญญา หรือเพิ่มเงื่อนไขในการใช้สิทธิโดยคู่สัญญาอีกฝ่ายไม่รับรู้นั้น ทำให้ผลในการบังคับสัญญาเปลี่ยนไป จะมีผลทางกฎหมายอย่างไร

4.              หากผู้รับสิทธิประโยชน์ไปขอรับสิทธิตามสัญญาประกันจากบริษัทประกันคู่สัญญาแล้วโดนปฏิเสธ บ่ายเบี่ยง  ผู้ที่สัญญาระบุว่าเป็นผู้รับประโยชน์จะสามารถกระทำการเช่นไรได้บ้าง

5.              มีวิธีการเรียกร้องสิทธิอย่างไรบ้างที่ไม่ทำให้เกิดค่าใช้จ่ายสูง และเสียเวลาไม่มากนัก

การนำกฎหมายมาแก้ไข

1.              หลักกฎหมายนิติกรรมสัญญาจะต้องพิจารณาว่าขณะทำสัญญาคู่สัญญามีความสามารถในการเข้าทำสัญญาหรือไม่ กล่าวคือ มีสติสัมปชัญญะสมบูรณ์ ไม่มีลักษณะบกพร่อง   เพื่อให้เกิดความสามารถในการเข้าใจเนื้อหาสัญญาและแสดงเจตนาเข้าร่วมสัญญาด้วยความสมัครใจ สัญญาจึงจะมีผลบังคับกันได้   หาไม่แล้วจะมีลักษณะเป็นโมฆียะ คือ สัญญามีผลบังคับไปจนกว่าคู่สัญญาฝ่ายที่บกพร่องมาบอกล้างสัญญา  หากยังอยู่ในอายุความหนึ่งปีนับจากรู้หรือสิบปีนับจากทำสัญญา คู่กรณีหรือทายาทมีสิทธิบอกล้างได้

2.              ลักษณะการทำสัญญาประกันชีวิตอาจมีลักษณะการร่างสัญญาต้นแบบมาล่วงหน้า แต่ต้องให้สิทธิคู่กรณีในการอ่านและแก้ไขเพิ่มเติมหรือตัดทิ้ง แล้วจึงจะตกลงกัน   แต่สัญญาส่วนใหญ่จะมีรูปแบบมาตรฐานของบริษัทก็ต้องพิจารณาว่าไม่มีข้อสัญญาที่ขัดกับกฎหมาย

3.              สัญญาจะบังคับกันเท่าที่ปรากฏอยู่ในเอกสารสัญญา   การเพิ่มเงื่อนไข และการปิดบังซ่อนเร้น ไม่อาจนำมาบังคับคู่สัญญาฝั่งที่ไม่รู้รายละเอียด   หากมีการเพิ่มเติมหรือปิดบังซ่อนเร้นเนื้อหาทำให้คู่สัญญาอีกฝ่ายไม่รู้ เนื้อหาส่วนนั้นก็จะไม่มีผลบังคับทางกฎหมาย

4.              ผู้รับประโยชน์มีสิทธิเรียกร้องสิทธิประโยชน์ตามสัญญาได้โดยการบังคับตามสิทธิที่กฎหมายแพ่งและกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งรับรองไว้ และอาจใช้สิทธิตามกฎหมายคุ้มครองผู้บริโภคเพิ่มเติมได้อีกด้วย

ช่องทางเรียกร้องสิทธิ

1.              การบังคับตามสิทธิในสัญญา เริ่มด้วยการทวงถามเพื่อให้ลูกหนี้ คือ บริษัทประกันชดใช้หนี้ประกันชีวิตตามที่ตกลงกันไว้ในสัญญา

2.              หากยังไม่มีการชำระหนี้ หรือบ่ายเบี่ยงหลบเลี่ยง ก็สามารถนำความเดือดร้อนนี้ไปร้องยังสำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค(สคบ.) (กรุงเทพฯ) หรือคณะอนุกรรมการคุ้มครองผู้บริโภคประจำจังหวัดในจังหวัดที่ท่านอาศัยอยู่ได้

3.              เนื่องจากเรื่องนี้มีหน่วยงานรัฐเฉพาะที่ดูแลเรื่องอยู่จึงสามารถร้องเรียนไปที่หน่วยงานรัฐนั้นได้เพิ่มเติม  กรณีนี้ คือ สำนักงานคณะกรรมการกำกับและส่งเสริมการประกอบธุรกิจประกันภัย (คปภ.)

4.              มาตรการขั้นเด็ดขาด ผู้บริโภคสามารถนำเรื่องไปฟ้องยังศาลแพ่งและพาณิชย์ แผนกคดีผู้บริโภคได้ ซึ่งจะมีขั้นตอนและวิธีการดำเนินคดี รวมถึงไกล่เกลี่ยประนีประนอมที่เอื้ออำนวยความสะดวกให้กับผู้บริโภค

5.              หากเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นแพร่หลาย มีประชาชนที่ประสบปัญหาเรื่องเดียวกันมากมาย ก็อาจรวมกลุ่มกันเพื่อร้องเรียนต่อสำนักงานคุ้มครองผู้บริโภค หรือฟ้องร้องดำเนินคดีเป็นกลุ่มก็ได้

สรุปแนวทางแก้ไข

ใช้หลักกฎหมายนิติกรรมสัญญาเกี่ยวกับประกันภัย และการดำเนินคดีผู้บริโภค   ซึ่งกรณีนี้จะต้องมีการปฏิบัติตามข้อสัญญาที่มีการตกลงกันไว้ หากบริษัทประกันไม่ดำเนินการก็สามารถร้องเรียนต่อ คปภ. และ สคบ. รวมถึงฟ้องในศาลแพ่งแผนกคดีผู้บริโภคได้   ทั้งนี้จะต้องมีการศึกษาข้อสัญญาอย่างละเอียด หากมีลักษณะไม่เป็นธรรมอาจมีการฟ้องให้แก้ไขข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรมด้วย


 

 

บล็อกของ ทศพล ทรรศนพรรณ

ทศพล ทรรศนพรรณ
การพัฒนาสิทธิแรงงานรับจ้างอิสระ (Freelancer) ต้องยึดโยงกับหลักกฎหมายสำคัญเรื่องการประกันสิทธิของแรงงานอันมีสิทธิมนุษยชนเป็นพื้นฐาน (Human Rights-Based Approach – HRBA) ไว้ เพื่อเป็นรากฐานทางกฎหมายในการอ้างสิทธิและเสนอให้ภาครัฐสร้างมาตรการบังคับตามสิทธิอย่างเป็นรูปธรรม ตั้งแต่การประกันรายได้รูปแบบ
ทศพล ทรรศนพรรณ
การคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลของปัจเจกชนจากการเก็บข้อมูลและประมวลผลโดยบรรษัทเอกชนจำต้องปกป้องคุ้มครองสิทธิของเจ้าของข้อมูลตามมาตรฐานที่กำหนดหน้าที่ของผู้ควบคุมระบบตามกฎหมายด้วย เนื่องจากบุคคลหรือกลุ่มองค์กรเหล่านี้ทำหน้าที่ในการคุ้มครองสิทธิเจ้าของข้อมูลในหลายรูปแบบ อาทิ การให้ความรู้เกี่ยวกับสภาพปั
ทศพล ทรรศนพรรณ
บุคคลแต่ละคนย่อมมีทุนที่แตกต่างกันไปทั้ง ทุนความรู้ ทุนทางเศรษฐกิจ ทำให้การตัดสินใจนั้นตั้งอยู่บนข้อจำกัดของแต่ละคนไม่ว่าจะเป็นการไม่รู้เท่าทันเทคโนโลยี ขาดความรู้ทางการเงิน ไปจนถึงขาดการตระหนักรู้ถึงผลกระทบต่อสุขภาพตนเองและผู้อื่นในระยะยาว ยิ่งไปกว่านั้นรัฐไทยยังมีนโยบายที่มิได้วางอยู่บนพื้นฐานข
ทศพล ทรรศนพรรณ
บทบัญญัติกฎหมายที่ใช้เป็นรากฐานในการอ้างสิทธิในการมีส่วนร่วมของประชาชนเพื่อผลักดันให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืนนั้น จะพบว่ารัฐไทยได้วางบรรทัดฐานทางกฎหมายที่รับสิทธิของประชาชนในการรวมกลุ่มกันเพื่อแสดงออกในประเด็นทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเริ่มต้นจากหลักการพื้นฐานสำคัญที่เชื่อมโยงเรื่องสิทธิม
ทศพล ทรรศนพรรณ
เทคโนโลยีด้านการสื่อสารที่เข้ามามีอิทธิพลแทบจะทุกมิติของชีวิต ส่งผลให้พฤติกรรมด้านการปฏิสัมพันธ์ของประชาชนเปลี่ยนแปลงไปตามความก้าวหน้าของเทคโนโลยี มีประชาชนจำนวนมากที่ใช้เทคโนโลยีในการหา “คู่” หรือแสวง “รัก” ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดการกระทำความผิดที่เรียกว่า Romance Scam หรือ “พิศวาสอาชญากรรม”&
ทศพล ทรรศนพรรณ
เมื่อถามนักปกป้องสิทธิมนุษยชนว่าอยากเห็นสังคมไทยเป็นเช่นไรในประเด็นการมีส่วนร่วมต่อการกำหนดนโยบายสาธารณะ หรือมีความคาดหวังให้รัฐไทยปรับปรุงอะไรเพื่อส่งเสริมการพิทักษ์สิทธิมนุษยชนของกลุ่มเสี่ยง   นักปกป้องสิทธิมนุษยชนในไทยได้ฉายภาพความฝัน ออกมาดังต่อไปนี้
ทศพล ทรรศนพรรณ
นักปกป้องสิทธิมนุษยชนผู้คร่ำหวอดอยู่ในสนามมายาวนานได้วิเคราะห์สถานการณ์การคุกคามผ่านประสบการณ์ของตนและเครือข่ายแล้วแสดงทัศนะออกมาในหลากหลายมุมมอง ดังนี้
ทศพล ทรรศนพรรณ
สถานการณ์ในด้านสิทธิมนุษยชนในต่างประเทศนั้น มีความสัมพันธ์กับหลายปัจจัยที่อาจเกิดความเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาการละเมิดต่อนักปกป้องสิทธิมนุษยชนภายในประเทศที่เกิดจากข้อค้นพบจากกรณีศึกษา มีปัจจัยดังต่อไปนี้1. สถานการณ์สิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวข้องกับบริบทภายในประเทศ
ทศพล ทรรศนพรรณ
บทวิเคราะห์ที่ได้จากการถอดบทสัมภาษณ์นักปกป้องสิทธิมนุษยชนมากประสบการณ์ ในหลากหลายภูมิภาคไปจนถึงความแตกต่างของการทำงานกับกลุ่มเสี่ยงที่มีปัญหาสิทธิแตกต่างกันไป   เป็นที่ชัดเจนว่าเขาเหล่านั้นมีชีวิตและอยู่ในวัฒนธรรมแตกต่างไปจากมาตรฐานด้านสิทธิมนุษยชนและนิติรัฐที่ปรากฏในสังคมตะวันตก ซึ่งสะ
ทศพล ทรรศนพรรณ
การคุ้มครองนักปกป้องสิทธิมนุษยชนที่เป็นกลุ่มเสี่ยงได้ถูกรับรองไว้โดยพันธกรณีระหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิมนุษยชนต่าง ๆ ให้ความสำคัญประกอบจนก่อให้เกิดอนุสัญญาเฉพาะสำหรับกลุ่มเสี่ยงนั้น ๆ ประกอบไปด้วย สตรี, เด็ก, เชื้อชาติ และ แรงงานอพยพ รวมถึง ผู้พิการ โดยกลุ่มเสี่ยงมีสิทธิที่ถูกระบุไว้ในปฏิญญาว่าด้วย
ทศพล ทรรศนพรรณ
แนวทางในการสร้างนโยบาย กฎหมาย และกลไกเพื่อคุ้มครองสิทธิประชาชนจากการสอดส่องโดยรัฐมาจาการทบทวนมาตรฐานและแนวทางตามมาตรฐานสากลเพื่อสร้างข้อเสนอแนะเชิงนโยบายครอบคลุม 2 ประเด็นหลัก คือ
ทศพล ทรรศนพรรณ
ต้นปี 2563 หลังจากการอ่านคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญยุบพรรคอนาคตใหม่ บรรยากาศความขัดแย้งทางการเมืองไทยที่ถูกกดไว้มาตั้งแต่หลังการรัฐประหาร 2557 ก็ปะทุขึ้นอีกครั้ง เกิดการเคลื่อนไหวชุมนุมทางการเมืองเพื่อต่อต้านรัฐบาลกระจายไปทั่วทุกจังหวัดในรัฐไทย จุดสำคัญและเป็นเรื่องที่ไม่ปรากฏขึ้นมาก่อนในหน้าประว